«طراحی فیلم در سینمای فردا» این عنوان کلی ای است که برای این مقاله انتخاب کرده ام. درآغاز منظور و هدفم نوشتن در مورد چگونگی تعامل و شرح و بسط وظایف عناصر درگیر در فرایند طراحی از یک طرف و گروه درگیر در اجرای غیر فیزیکی طرح «به صورت رایانه ای» بود، درست یا غلط هرچه بیشتر به عنوان فکر کردم نکات و مجهولات بیشتری در ذهنم شکل گرفت که شاید این مطلب را کمی طولانی تر کند.
بیایید کمی عمیق تر به موضوع بیاندیشیم و با توجه به درگیر بودن و اساسا اینکه ما نیز بخشی از این هنر- صنعت هستیم، به آن دقیق تر و گسترده تر بپردازیم. همگی ما بخش بزرگی از عمر و جوانی خود را مصروف رسیدن به جایگاه امروزمان کرده ایم ولی حالا بیش از پیش نگران آینده این حرفه هستیم و وقتی می بینیم و می خوانیم فروش فیلم هایمان به ندرت کفاف هزینه های فیلم را می دهد و با گران و گران تر شدن محصول این هنر – صنعت و عدم بازگشت سرمایه ( دراکثر مواقع و موارد) از خود می پرسیم تا کی این صنعت با همین شرایط سرپا خواهد ماند؟! به این نکته پرداختم که در ادامه اضافه کنم بخش قابل توجهی از این هزینه (بودجه فیلم) به عنوان طراح تحت مدیریت و اختیار ماست.
شاهدیم که هرسال هزینه دکور شامل دستمزد دکوراتور، متریال و... گران تر می شود و هرچه بیشتر تحت فشار قرار می گیریم تا از مطلوبمان به واسطه عدم توانایی پروژه در تامین مخارج دکور و ... گذر کنیم. اینجاست که پای همراهان و همکارانمان در بخش جلوه های ویژه بصری به میدان کشیده می شود! بر خلاف جریان غالب سینمای تجاری جهان که زمانی به سراغ جلوه های ویژه بصری می رود تا نشدها و تخیلات فراواقعی متن را عینیت ببخشد ما بیشتر برای پروژه های رئال و تاریخی به آن ها نیاز پیدا می کنیم.
می توان چرایی این مسئله را در اینکه از اساس سینمای ما مدتهاست از تخیل دور شده جست و جو کرد و به دلایل آن می توان در مطلبی مستقل پرداخت که در حوصله این متن نمی گنجد.
بخش واقعی و ملموس همکاری میان طراحان صحنه و گروه جلوه های ویژه بصری در طراحی و اجرای غیر میدانی صحنه خلاصه می شود که بیشتر نتیجه محدودیت های زمانی و بودجه ای است. به همین دلیل معتقدم ما به عنوان طراح و مسئول فضای بصری فیلم با حضور بیشتر و مدیریت موثرتر این فرایند باید بر یک پارچگی، یک دست بودن و اجرای صحیح آن نظارت بیشتری داشته باشیم. هرچند این مطلب با توجه به شکل قراردادهای کاری ما که عموما از شروع پیش تولید تا پایان فیلمبرداری است و اینکه پروسه اجرای جلوه های ویژه رایانه ای معمولا بعد از پایان فیلمبرداری آغاز می شود در تعارض قرار می گرد و باید برای آن چاره جویی کرد تا بخشی از هویت بصری فیلم که متعلق به ماست از سلیقه و تخیل و تصور ما خارج نشود.
برای هر چه بهتر و کاملتر پیش بردن طراحی فیلم در سینمای فردا باید سه نکته اساسی را پیگیر باشیم:
1-باز تعریف جدی وظایف و اختیارات و حقوق معنوی طراح در فیلم برای صاحبان اصلی فیلم (کارگردان و تهیه کننده)
2-برقراری و بهبود ارتباط بین ما بعنوان طراح و مسئول جلوه های ویژه رایانه ای
3-تجدید نظر در شکل قرارداد
در ادامه به هرکدام از سه عنوان بالا به تفکیک خواهم پرداخت:
این روزها هنگامی که پای صحبت ها و بعضا درد ودل اساتید و پیشکسوتان عرصه طراحی می نشینیم عموما گله مند از دست رفتن جایگاه طراح و احترام طراح هستند، اینکه مناسبات به گونه ای شده است که شرایط تولید به روند طراحی غلبه و رجحان پیدا کرده و....
شاید لازم است با نگاهی واقع بینانه به نقش خودمان در این شرایط هم بیاندیشیم و بپذیریم در بخشی از این اتفاق ما نیز مقصر بوده ایم اینکه به آن شرایط در ابتدا تن دادیم و بعد آن ناهنجار بصورت آهسته شکل هنجار گرفت، باید با بازتعریف نقش و اختیاراتمان آن روند را معکوس کرده و جایگاهمان را در روند تولید باز پس بگیریم، این مهم محقق نخواهد شد مگر با احترام به حرفه و همکار و عنوانی که یدک می کشیم، اینکه در شروع هر پروژه بصورت شفاف و واضح تصویر و توقعاتمان از پروژه ای که داریم به آن می پیوندیم مشخص شود و ضمانت اجرایی برایشان در نظر گرفته شود.
اینکه جایگزین کردن همکارانمان برای تیم تولید پروژه ها انقدر ساده نباشد بسیار راهگشاست و در پایان سخن مثال قدیمی حرمت امامزاده به متولی آن است را یادآور می شوم.
این بخش از مطلب حاضر شاید مهم ترین بخش آن باشد، اینکه حیطه وظایف و اختیارات ما به عنوان طراح و مسئولین جلوه های ویژه بصری در نشست های تخصصی تعریف شود و دو طرف با ظرفیت ها و نیازهای هم بیشتر آشنا شوند و به توافقی دو جانبه برسیم که این مناسبات در قالب پروتکل همکاری ضابطه مند شود. به این ترتیب که همانطور که در زمان فیلمبرداری نماینده ای از جانب تیم جلوه های ویژه بصری سر صحنه حضور دارد و براجرای میدانی صحنه نظارت می کند ما نیز در پروسه اجرا و افزودن جلوه های ویژه بصری به فیلم نماینده ای داشته باشیم تا بر روند پیشرفت کارها از جانب ما نظارت داشته باشد و همچنین به این تفاهم برسیم که تا پیش از تایید نهایی ما سکانس های دارای جلوه های ویژه بصری برای خروجی ارسال نشود. این مهم باید توسط هیئت مدیره انجمن های دو طرف پیگیری شود تا در فضایی دوستانه و صمیمی به توافقی مهم و اثرگذار برسیم.
به نظرم با توجه به اینکه طراحی قرارداد تیپ در دستور کار هیئت رئیسه فعلی خانه سینماست، خوب است از هیئت مدیره خودمان و شخص ریاست محترم هیئت مدیره بخواهیم برای احیای نقش طراح فیلم و با نگاه به سینمای فردا شکل قرارداد به گونه ای طراحی شود که همچون حال حاضر طراح از فرایند و پروسه پس تولید (post production) حذف نشود.
هدف از طرح این موضوع نه دغدغه های مالی که لحاظ کردن حقوق معنوی متصور بر اثر برای طراح فیلم می باشد، در پایان می توان به عنوان یک راهکار موقت تا پیش از رسیدن به فرم واحد قرارداد خرید خدمات هنری، این مطلب را بصورت بندی در ضمایم قراردادهای فعلی گنجاند و به این ترتیب احاطه طراح به حوزه اختیارش را تضمین کرد.
آیدین ظریف